Deze keer vond het Cradle to Cradle café met als thema ‘zorg’ plaats in het Radboud Universitair Medisch Centrum in Nijmegen. De Oranjezaal werd druk bezocht en de drie spreeksters, Harriette Laurijsen, Fiona de Vos en Iris Hobo vertelden enthousiast over het thema duurzaamheid binnen de ‘zorg’.
Radboudumc en duurzaamheid
Geen window dressing maar verandering vanuit de kern, dat is de duurzaamheidspolicy van het Radboudumc. Met drie pijlers gericht op patiëntenzorg, onderzoek en onderwijs. Bij het Radboudumc is duurzaamheid een ‘vanzelfsprekend’ onderdeel van de bedrijfsvoering en geen apart project. Laurijsen: “Het Radboud werkt top-down en bottum-up aan duurzaamheid. De Raad van Bestuur heeft daarbij alle afdelingen van het ziekenhuis gevraagd doelstellingen op duurzaamheidsgebied op te nemen in de jaarplannen. De interne Board sustainability stimuleert de duurzame ontwikkeling, bewaakt de voortgang en zorgt ervoor dat duurzaamheidsinitiatieven worden ingevoerd.” Daarnaast heeft het Radboudumc een externe adviesraad ‘Duurzame gezondheidszorg’ in het leven geroepen. Deze raad geeft gevraagd en ongevraagd advies aan het bestuur. Dat er veel vooruitgang wordt geboekt in het project ‘duurzaam gezond’ blijkt uit een afname van 34% verspilling van voedsel in één jaar. Daarnaast hanteert men een nieuw concept, ‘food for care’, waarbij voeding als (preventief) medicijn wordt ingezet. Patiënten krijgen in plaats van drie grotere maaltijden per dag nu zes kleinere maaltijden. Het eten dat geserveerd wordt, is ook nog eens per doelgroep en per ziektebeeld afgestemd. Dit voorkomt ondervoeding en levert heel veel goede resultaten, kennis maar op de lange termijn ook een kostenbesparing op.
Daarnaast heeft het Radboudumc een footprint ontwikkeld waarin meetbaar en inzichtelijk is waar de meeste energie wordt verbruikt. Hieruit blijkt dat gas en elektra op nummer 1 het grootste verbruik heeft. Woon/werkverkeer en vervoer van patiënten op nummer twee staat en de bedrijfsprocessen zoals wassen, voedselbereiding op de derde plaats komen. Deze metingen geven duidelijk inzicht en hier kan men verder mee.
Denk vooraf aan omgevingspsychologie
Voorkomen is beter dan genezen, dat geldt in de medische wereld en zeker ook voor de bouw en de inrichting van een zorginstelling. Omgevingspsychologe Fiona de Vos kijkt vanuit de gebruiker naar zorginstellingen en niet vanuit het ontwerp of het bouwproces. Met als missie dit al vanaf het allereerste ontwerp te implementeren. Dat is duurzaamheid en bewuster bouwen in de zorg. Want circa 20% van de bouwkosten gaan op aan faalkosten. De zogenaamde ‘misfits’, vaak ontstaan door communicatiefouten. Een patiënt heeft juist behoefte aan een Healing Environment en de ontwerpkeuze heeft uiteindelijk een bewezen impact op de patiënt. In de VS, waar de term vandaan komt, zijn zogenoemde Healing Environments al jarenlang een algemeen begrip. Er is bewezen dat wanneer de omgeving is afgestemd op patiënt, familie én medische staf, de zogenaamde Family Care, de patiënt sneller geneest én de medische staf prettiger werkt. Men zou zich dit in de ontwerpfase al moeten realiseren. Met zeer veel illustraties van hoe het wel en niet kan, toont Fiona aan dat patiënten in instellingen veelvuldig stress kunnen ervaren in hun omgeving. Terwijl juist deze omgeving veilig en geborgen zou moeten zijn. Een ruimte waarbij gedacht is aan het belang van daglicht, het belang van groen en de juiste kleuren kan eventuele stressfactoren verminderen. Een interessant ‘weetje’ is bijvoorbeeld dat slechts vier minuten contact met de natuur leidt tot een duidelijke vermindering van stress. Stressreductie stimuleert het zelfherstellend vermogen van het lichaam en versnelt zodoende het genezingsproces.
Een voorbeeld dat Fiona aanhaalt zijn de wachtkamers binnen zorginstellingen. Met foto’s laat ze zien dat wachtkamers in Nederland niet altijd goed worden ingericht. Althans er wordt niet goed over nagedacht. Terwijl zulke ruimtes met een kleine verandering wel aangenaam kunnen aanvoelen. Tips die Fiona hierbij geeft zijn:
- maak ze uniek.
- kleur kan de beleving van de duur van het wachten bepalen. Houd hier rekening mee,
geef mensen een keuze. Zitten, spelen, of bijvoorbeeld staan.
- zorg voor zichtlijnen – oogcontact met baliemedewerksters.
- denk aan geuren.
Ofwel, get it right the first time!
Functioneel Design
De derde spreekster van vandaag is Iris Horo, als designmanager verbonden aan het Radboudumc. Haar presentatie is gericht op Low en High Tech ontwerpen. Waarbij ze begint met een karakteristiek voorbeeld van hoe zij in het verleden bij haar oude werkgever dacht het beste kinderstoeltje ooit te hebben ontwikkeld. Nu vele jaren later met de inzichten van nu beseft ze dat dit kinderstoeltje maal het aantal verkochte exemplaren maar liefst een 1.800 kilometer lange kunststof weg van Deventer naar Madrid had kunnen beslaan. En stel je nu voor dat ze al deze kinderstoelen had voorzien van zaadjes, dan had dit een 1.800 kilometer lang bloemenpad kunnen zijn. Kortom denk van tevoren na over het werk dat je ontwikkelt en werk op de juiste manier samen, het zogenoemde co-creëren. Daarvoor heeft Iris nu een drietal vragen geformuleerd, die zij zichzelf voorafgaand aan een ontwerpproces stelt.
Vraag 1: is de oplossing een nieuw product?
Vraag 2: kan het een klassieker worden?
Vraag 3: hoe kun je zo’n nieuw product Cradle to Cradle maken.
Vraag 1 en 2 hebben vooral te maken met het feit of er wel iets nieuws bedacht moet worden, of dat het mogelijk is om te gaan voor hergebruik. Daarnaast, als een nieuw product ontwikkeld wordt, kan het dan een klassieker worden? Dit is van groot belang voor de consument, omdat men er dan zuinig mee omgaat en trots is op het aangeschafte product. Dan wordt zo’n product automatisch duurzaam.
Een goed praktijkvoorbeeld waarbij zij de drie vragen als stappenplan heeft gebruikt is de verbouwing van het Informatie Management gebouw op het terrein van het Radboudumc. Dit oude grauwe bedrijfspand heeft een zeer belangrijke functie binnen de organisatie en er moest iets gebeuren om de medewerkers er prettig te laten werken. Er is gekeken naar kleuren en hieraan is een functionaliteit toegekend. Er moest een visuele rust ontstaan, maar het budget was laag, dus de uitdaging groot. Iris vertelt verder. “We hebben meubels hergebruikt, gedacht aan de verbetering van de akoestiek en er is gebruik gemaakt van hedendaagse technologieën om de omgeving te veraangenamen. Er is een app geïntroduceerd die in het hele gebouw gedownload kan worden en voor een stukje ontspanning zorgt. Ook de buitenruimte is ietwat aangepast, waarbij parasols de omgeving opfleuren maar ook het wifi-netwerk toereikend genoeg is om daar goed te kunnen werken. Dit hele proces heeft ertoe geleid dat we met elkaar anders zijn gaan denken, duurzaam te werk zijn gegaan en nieuwe processen en materialen hebben toegepast.” Een ander project waar Iris over vertelt is de herinrichting van de operatiekamers. Waarbij de tot nu toe gescheiden werelden van radiologie/MRI en operatie samengevoegd worden om zo in de toekomst duurzamer en efficiënter te kunnen werken. Dit innovatieproces, waarbij vanaf het begin artsen en alle andere betrokkenen mee mochten en konden denken bijvoorbeeld over de indeling van de ruimte, heeft ertoe geleid dat er nu drie zeer vernieuwende operatiekamers zijn. Uniek in Europa. Met dit initiatief levert het Radboudumc een belangrijke bijdrage aan duurzame en zinvolle innovaties in de zorg.
Presentaties
